گذری بر پیشینه تاریخی نرماشیر فصل اول

نرماشـیر منطقـه ای حاصلخیـز پرروسـتا، آبـاد و سرسـبز اسـت. نرماشـیر تحریـف شـده «نریمـان شـهر» مـی باشـد و نرماشـیر یکـی از شـهرهای قدیمـی بـوده اسـت و بنیانگـذار آن را اردشـیربابکان مـی داننـد. خرابـه هـای شـهری کـه اردشـیر بنـا نموده اسـت امـروزه در روسـتای چغـوک  اباددرقرن چهـارم هجـری شـهری بـزرگ، آبـاد، پرجمعیت و با کاخ هـای زیبـا توصیـف مـی نماید و نوشـته اسـت کـه به دلیـل اقامت بازرگانـان خراسـانی در نرماشـیر جهـت داد و سـتد بـا کشـور عمـان وهمچنیـن بـه دلیل اینکه نرماشـیر در راه حاجیـان سیسـتان قـرار داشـته اسـت این شـهر بازاری برای بازرگانـان جهـت خریـد و فـروش کالاهـای قیمتـی هندوسـتان بـوده اسـت. هـوای نرماشـیر گرمتـر از هـوای بم و بـروات اسـت و صحرای ریگزاراسـت. روسـتاهای نرماشـیر بیـش تـر متعلـق بـه خوانیـن بـم بـوده کـه به فرزنـدان آن هـا به ارث رسـیده اسـت. در رسـتم آباد قناتی هسـت که رسـتم نـام دارد. سـپس یـک آبـادی  در کنـار ایـن قنـات شـکل مـی گیـرد و بـه رسـتم آبـاد معـروف مـی شـود. در باورهـا و فرهنـگ مـردم بـم اسـت کـه بهمـن پسـر اسـفندیار، پس از درگذشـت رسـتم، بـه انتقام پـدر، بـه زابـل هجـوم بـرد. زال و رودابـه را، بـه تحقیـر در قفـس کرد و سـپس بـا پسـر رسـتم، فرامـرز  کنونـي ِ جنگیـد کـه در حوالـي بـم سـاکن بود. بهمـن از «دارآبـاد»، دار آورد و فرامـرز را در «دارزیـن» بـه دار آویخـت و ایـن دو آبـادي هنـوز هم هسـتند و فرامرزپورهاي سـاکنآن جـا، خـود را بازمانـدگان فرامـرز مي داننـد. بهمـن جهـت تسـلط بـر زابـل، ارگـي بنـا نهاد کـه به نـام او،  بهمـن نامیده مي شـد و با گذر ِارگ بهمـن، ِ زمـان و بـه تحریـف، ارگ بـم.ِشـده اسـت ارگ نمونـه دیگـر، وجـه «تسـمیه نرماشـیر» اسـت، بـه انبوه روسـتاها و قصبه هـاي میان بم و بلوچسـتان، نرماشـیر مي گوینـد و نرماشـیر،  شـیر، یعنـي نریمان ُ یعنـي نریمـان شـهر و نریمـان پـدر سـام بـود و سـام پـدر زال بـود و او، پـدر رسـتم و رسـتم هـم پـدر فرامـرز بـود. بـه غیـر از فرامـرز پورهـا، سـامپورها و سـام نژادها هـم هسـتند که خـود را  سـام نریمـان مي داننـد ِاز اعقـاب محصولات کشاورزی نرماشیر موقعیـت آب و هوایـی متغیـر نرماشـیر سـبب شـده کـه سـالانه محصـولات متنوعـی در ایـن شهرسـتان  برداشـت و صـادر شـود کـه از جملـه ایـن محصـولات کشـاورزی، باغـی و زراعـی می توان  ، بـه عمده تریـن آنهـا ماننـد خرمـا ، پرتقـال ، انـار ، نارنگـی ، خیـار سـبز ، هندوانـه ، ذرت ، انـواع سـبزیجات گیاهـان دارویـی ، جـو ، گنـدم  و یونجـه اشـاره کـرد. اصلی تریـن ایـن محصـولات خرمـا و دارای انـواع مختلفی اسـت و مشـهورترین آن خرمـای مضافتـی اسـت کـه در بین شهرسـتان های شـرقی اسـتان کرمـان بیشـترین خرمـای صادراتی از باغ هـای ایـن شهرسـتان صـادر می شـود. صنایع  دستی و  جاذبه های گردشگری  نرماشیر صنایـع دسـتی مشـهور ایـن  ، شهرسـتان عبـارت انـد از قالیبافیلیـم  بافـی، مرواریـد  بافـی سـفالگری و حصیر بافـی کـه بـا راه انـدازی مرکـز صنایـع دسـتی و کارگاه هـای قالیبافی در روسـتاهای سـید آباد و حسـن آباد کنـاره رونـق آن هـا دوچنـدان شـده اسـت. بـر  اسـاس اسـناد معتبـر تاریخـی شهرسـتان نرماشـیر یکی از مناطق  آبـاد و پر رونـق اسـتان کرمـان بوده  و از آن جـا کـه در مسـیر کاروان رو قدیمـی قـرار داشـته و شـهرها و آبادی هـای مختلفـی تـا حاشـیه رودخانه نسـا شـکل گرفته است. در  ، این آبادی ها و شـهرها کاروانسـراها ، قلعه هـا ، بازارهـا ، آتشـکده ها آب انبارهـا و سـایر بناهای  ، مسـاجد حکومتی و تجاری سـاخته شـده که در حـال حاضـر تنهـا بقایـای آن ها . بـه چشـم می خـورد آثار تاریخی نرماشیر «قلعـه باسـتانی»  واقـع در روسـتای قلعه شـهید کـه تاریخ این بنـا بـه اواخـر دوره زندیـه و اوایـل دوره قاجاریـه می رسـد و شـکل معمـاری ایـن قلعـه هماننـد قلعـه ارگ بـم دارای دو بـرج بسـیار بلنـد و زیبـای خشـت و گلـی بـه ارتفـاع  متـر اسـت و یکـی از جاذبه هـای 9 گردشـگری مهم نرماشـیر محسوب شـده و سـالانه پذیرای گردشـگران بسـیاری اسـت. قلعـه چغوک آبـاد  ایـن قلعـه در شـش کیلومتـری جنـوب غربـی رسـتم آباد مرکـز نرماشـیر و در روسـتای شهید چمن واقع شـده و بـه نام قلعه شاه نشـین شـهرت یافتـه  کـه مربـوط بـه دوره پیـش از اسـلام اسـت . از دیگـر آثار باسـتانی نرماشـیر می تـوان از ارگ ساسـانی ، قلعـه شـمس ، زیارتـگاه  دروازه  ، ملاسـراج الدین ، قلعه جمالی شـرقی شـهر و صدها منـازل در هم فـرو ریختـه نـام بـرد که همه سـاله  ، در ایام نوروز بیشـتر اهالی نرماشـیر بـم و دیگر شـهرهای همجـوار از آن  سـال 30 هـا دیـدن می کننـد.  طی گذشـته اسـناد تاریخـی مهمـی در ایـن مکان هـا دیـده شـده  کـه بعضـی در گوشـه تاقچـه منـازل به فراموشـی سـپرده شـده و بعضـی توسـط دوره گردهای نقـره جمع کن . از محـل خـارج شـده اسـت اگـر بـه تاریـخ نگاهـی بیندازیم، بنـای شـهر نرماشـیر بـه دسـت  هـزار و 5اردشـیر بابـکان بـوده کـه  سـال بعـد از هبـوط آدم بنای 772 گواشـیر نهاده شـده اسـت . اردشـیر بابـکان بعـد از فتـح عـراق عـرب و دیـار بکـر و شـامات بـه کرمـان مراجعـت کرده و در سـمت شـرقی بـم شـهر نرماشـیر را سـاخت کـه  کنـون آثـار آن باقـی اسـت و عوام تا آن ولایـت خرابه هـای آن شـهر را چغوک آبـاد می نامنـد.  بخـش مشـخص خرابه هـای مذکـور بـر بلنـدای صفـه ای بـه ارتفاع سـه متر بنـا شـده و در آن مـکان بر  فـراز آن صفـه رفیـع روز گاری ارگ ساسـانی و شـهر قدیـم نرماشـیر قـرار گرفته اسـت . ارگی کـه یک بدنه دیـوار آن بـه ارتفاع هفت تا هشـت متـر از آن بـر جـای مانده اسـت و خشـت های قطور ساسـانی بـه کار رفته در دیوار و محـل دروازه ورودی ارگ مزبـور بـا ضربـی مشـخص عهـد ساسـانی قابل رؤیت اسـت. مشـاهیر نرماشیر «مـلا سـراج الدین» عارف قـرن نهم فرزنـد سـید  طاهر الدیـن محمـد کـه در روسـتای کامرانیـه مدفـون اسـت. «رفعـت نظـام نرماشـیری» میـرزا قاسـم خان پسـر خواجـه محمد حسـن از مشـروطه خواهـان این خطه اسـت که بـه علت خیانت خان هـای آن زمـان در بردسـیر دسـتگیر و در بـاغ بهادر الملـک  در مشـیز بـه دار آویختـه شـد  . «پیر مـراد شـاه»  از عرفـای قـرن هشـتم نرماشـیر بـه شـمار مـی رود و مقبـره وی در جنـوب روسـتای فیض آبـاد بـر روی تپـه ای جزیـره ماننـد که در وسـط سـیل باقیمانده اسـت، وجـود دارد. «محمد بـن بحر الرهمـی نرماشـیری » از علمـای بزرگ خطه نرماشـیر و از شـاگردان حضـرت امام صـادق (ع) بـوده  و در زمـان خود شـهرت جهانـی در علوم  500 اسـلامی را داشـته که بیـش از رسـاله مکتـوب از وی باقـی مانـده بـود کـه  در یکی از آتش سـوزی های خراسـان از بیـن رفتـه اسـت. «ناصح الدیـن نرماشـیری » همـان ابو زهیـر خواجه ای بـود که از بزرگان و محتشـمین و وزیـر سـابقعلی از حـکام دوران سـلجوقیان بـوده کـه بـه وزارت سیسـتان منصـوب شـده اسـت. صنایـع پیشـتاز شهرسـتان نرماشـیر بـا توجه به محصـول خرما کـه جـزو اصلی تریـن محصـولات  نرماشـیر اسـت، ایـن شهرسـتان  ، دارای صنایـع بسـته بندی خرمـا صنایـع تبدیلـی شـیره خرمـا و صنایـع تبدیلی ضایعـات برگ خرما بـه نئوپـان اسـت.

قلعه شهید نرماشیر نام قلعه شهید نرماشیر کشور ایران استان استان کرمان شهرستان شهرستان نرماشیر اطلاعات اثر کاربری قلعه دیرینگی دوره قاجار دورهٔ ساخت اثر دوره قاجار اطلاعات ثبتی شمارهٔ ثبت ۲۱۴۶۵ تاریخ ثبت ملی ۷ اسفند ۱۳۸0

 نویسنده:حسین علی ابادی

مفاخرین و نخبگانم علوم تشیع شهرستان دارالصابرین بم...